Spis treści:
- Najnowsze rozwiązania
- NAVOICA – platforma edukacyjna z bezpłatnymi kursami online
- Dodatkowe projekty i ciekawe inicjatywy
- NAVOICA likwiduje bariery
- Edukacja przyszłości
W ostatnich latach Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego intensywnie rozwija ekosystem cyfrowych usług wspierających naukę, dydaktykę oraz zarządzanie szkolnictwem wyższym.
Wśród licznych rozwiązań udostępnionych dla środowiska akademickiego znajdują się m.in.: Jednolity System Antyplagiatowy (JSA), ogólnopolski system monitorowania Ekonomicznych Losów Absolwentów szkół wyższych (ELA), Obsługa Strumieni Finansowania (OSF), Zintegrowany System Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce (POL-on) czy portale RAD-on i studia.gov.pl. Każde z tych narzędzi odpowiada na specyficzne potrzeby użytkowników – od zapewnienia jakości kształcenia, przez wsparcie procesów rekrutacyjnych i monitorowanie losów absolwentów, po zarządzanie projektami badawczymi i finansowaniem nauki.
Najnowsze rozwiązania
Różnorodność oraz specjalizacja tych usług to istotne wartości dla uczelni, naukowców i studentów, jednocześnie jednak taki stan rzeczy rodzi wyzwania związane z rozproszonym dostępem i koniecznością korzystania z wielu odrębnych systemów. Aby rozwiązać ten problem, uruchomiono nowy portal integrujący najważniejsze usługi cyfrowe dla nauki i szkolnictwa wyższego, dostępny pod adresem uslugi.nauka.gov.pl. Platforma ta porządkuje i systematyzuje dostęp do szerokiego wachlarza narzędzi, umożliwiając użytkownikom szybkie odnalezienie potrzebnych funkcji, łatwiejszą nawigację oraz lepsze dopasowanie usług do indywidualnych potrzeb.
Nowy portal został zaprojektowany z myślą o integracji i interoperacyjności, zgodne z kierunkiem cyfryzacji usług publicznych realizowanym w Polsce (na wzór portalu gov.pl). Dzięki temu zarówno naukowcy oraz studenci, jak i pracownicy administracyjni mogą w jednym miejscu korzystać z nowoczesnych rozwiązań wspierających rozwój nauki i edukacji, co przekłada się na wzrost efektywności, większą wygodę oraz lepszą dostępność usług cyfrowych w całym sektorze szkolnictwa wyższego.
W tym roku eksperci z Ośrodka Przetwarzania Informacji – Państwowego Instytutu Badawczego (dalej: OPI PIB) opracowali także system ELA Uczeń. Przeznaczony jest on dla uczniów, ich rodziców i doradców zawodowych. ELA Uczeń to interaktywny informator, który zawiera wiarygodne dane o sytuacji absolwentów polskich uczelni na rynku pracy. Dane te podane są w atrakcyjny sposób, a dzięki wprowadzeniu odpowiednich filtrów da się je dostosować do konkretnych potrzeb użytkownika. ELA Uczeń to zupełnie nowy sposób prezentacji danych, który został wprowadzony po wielu rozmowach z młodymi ludźmi.
Ekspertom OPI PIB zależało przede wszystkim na tym, aby informacje były podawane w sposób przystępny, tak aby młodzież i ich rodzice mogli szybko i w łatwy sposób dotrzeć do potrzebnych danych. W tym systemie zrezygnowano ze skomplikowanych, niezrozumiałych dla uczniów wskaźników statystycznych. Dostępne statystyki przedstawione są w atrakcyjnej formie graficznej – zamiast tabel w PDF-ach, użytkownicy mają do dyspozycji czytelne i interaktywne wykresy umożliwiające liczne porównania. Wprowadzono też nowe filtry, które skutecznie ułatwiają wyszukiwanie i porównywanie danych. Uczniów interesują przede wszystkie najnowsze informacje, dlatego w ELA Uczeń nie ma danych historycznych. Wszystkie statystyki liczone są wyłącznie dla najświeższego rocznego okresu, który obecnie przypada na przełom 2022 i 2023 r.
Dodatkowo pracownicy OPI PIB zaktualizowali wszystkie nazwy kierunków i uczelni. Jeżeli uległy one zmianie, wprowadzono nowe nazwy, a nie zachowano tych, które obowiązywały w momencie ukończenia studiów przez absolwentów. Nowa wersja systemu ELA Uczeń została zaprojektowana z myślą o uczniach szkół średnich i skupia się na tym, co ich najbardziej interesuje. Prezentuje ona wyłącznie wartości zarobków absolwentów oraz pokazuje, jak rosną one wraz z doświadczeniem zawodowym. Dodano także informacje o stabilności zatrudnienia, a także o bezrobociu i czasie oczekiwania na pierwszą etatową pracę po studiach.
NAVOICA – platforma edukacyjna z bezpłatnymi kursami online
Portal Usługi dla Nauki i system ELA Uczeń nie są jedynymi nowoczesnymi narzędziami IT rozwijanymi przez OPI PIB. W portfolio ośrodka znajduje się także NAVOICA – polska platforma edukacyjna z bezpłatnymi kursami online do samodzielnej nauki. Właścicielem platformy jest Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (dalej: MNiSW), a jej operatorem OPI BIP. Operator odpowiada zarówno za ofertę kursów i nadzór nad ich jakością, jak i za rozwój technologiczny platformy NAVOICA jako systemu informatycznego.
Kursy mają charakter otwarty, tzn. że mogą w nich uczestniczyć wszystkie zainteresowane osoby, niezależnie od wykonywanego zawodu, wykształcenia czy wieku. Za ich opracowanie odpowiadają polskie uczelnie, instytucje naukowe, organizacje pozarządowe oraz wiarygodne firmy, co stanowi gwarancję jakości przekazywanych treści.
Certyfikaty, które liczą się na rynku pracy
Po ukończeniu kursu i pomyślnym zaliczeniu ćwiczeń oraz testów uczestnik otrzymuje elektroniczny certyfikat potwierdzający zdobyte umiejętności. Dokument ten można pobrać i wydrukować w dwóch wersjach językowych, udostępnić w mediach społecznościowych lub przesłać w wariancie elektronicznym do pracodawcy. Każdy elektroniczny certyfikat zawiera unikalny odnośnik umożliwiający jego zweryfikowanie. Kolejnym etapem rozwoju certyfikatów na platformie NAVOICA będzie wzbogacenie ich o informacje dotyczące efektów uczenia się oraz liczby godzin dydaktycznych przewidzianych w ramach realizacji kursu. Interesującą perspektywą zwiększenia wartości i atrakcyjności osiągnięć zdobywanych na platformie NAVOICA mogą być mikropoświadczenia – weryfikowalne certyfikaty lub cyfrowe odznaki, które można gromadzić w centralnym repozytorium cyfrowym zawierającym osiągnięcia z różnych źródeł. Mogą to być zarówno dyplomy ukończenia studiów i formalne certyfikaty kwalifikacji zawodowych, jak i osiągnięcia o mniej formalnym charakterze. Mikropoświadczenia jako potencjalnie kluczowy element elastycznego systemu kształcenia mogą wspierać budowanie modularnych ścieżek edukacyjnych (tzw. stackability) oraz promować edukację ustawiczną, odpowiadając na potrzeby rynku pracy w zakresie wiarygodnego i jednocześnie wygodnego potwierdzania kompetencji.
Repozytorium osiągnięć z platformy NAVOICA w przyszłości może zostać powiązane z aplikacją mObywatel i współdziałać z innymi systemami wspierającymi naukę i szkolnictwo wyższe, takimi jak realizowany również przez OPI PIB projekt e-Dyplomy. Celem tej inicjatywy MNiSW jest stworzenie elektronicznego systemu do wydawania, przechowywania i weryfikacji dyplomów ukończenia studiów, suplementów do dyplomów, dyplomów doktorskich i habilitacyjnych. Projekt skierowany jest do kilku ważnych grup odbiorców. Przede wszystkim skorzystają z niego absolwenci studiów oraz osoby uzyskujące stopnie doktorskie i habilitacyjne. Dzięki temu rozwiązaniu będą mieć łatwiejszy dostęp do swoich dokumentów bez konieczności osobistego odbioru. System pomoże też uczelniom i innym placówkom naukowym, które będą mogły sprawniej wydawać dyplomy. Pracodawcy natomiast zyskają możliwość szybkiej i pewnej weryfikacji wykształcenia kandydatów do pracy. Z systemu skorzystają również organizacje nadające uprawnienia zawodowe, które sprawdzają dyplomy, a także Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej przy uwierzytelnianiu dokumentów. System będzie także narzędziem dla ministerstw nadzorujących szkolnictwo wyższe, umożliwiając im lepszą kontrolę nad wydawanymi dokumentami.
Jak działa NAVOICA
Ideą projektu NAVOICA jest tworzenie i rozwijanie jednej centralnej platformy, na której różne instytucje mogą publikować kursy bez konieczności ponoszenia kosztów związanych z utrzymywaniem oddzielnych platform dla poszczególnych projektów. Dzięki temu możliwe jest ograniczenie zarówno trudności, jak i kosztów związanych z utrzymaniem systemu oraz budowaniem zasięgów, zwłaszcza gdy kończy się finansowanie zewnętrzne. W przypadku uczelni platforma prowadzona przez OPI PIB pozwala wielu instytucjom na wspólne tworzenie kursów, dzięki czemu pracownicy różnych jednostek szkolnictwa wyższego otrzymują równy dostęp do materiałów, bez ograniczeń wynikających z zamkniętej platformy wyłącznie dla jednej instytucji.
Głównymi odbiorcami platformy NAVOICA są podmioty związane ze szkolnictwem wyższym (przede wszystkim uczelnie), jednak projekt pozostaje otwarty również dla instytucji reprezentujących inne obszary. Warunkiem opublikowania kursu jest jego bezpłatne udostępnienie wszystkim użytkownikom internetu, którzy chcą z niego skorzystać.
Obecnie w katalogu platformy NAVOICA dostępnych jest około 200 kursów z różnych dziedzin tematycznych. Obejmują one m.in. kursy z zakresu zarządzania, programowania, rozwoju osobistego (np. z zachowania równowagi między pracą a życiem prywatnym), a także kursy specjalistyczne, takie jak „Angielski pierwszego kontaktu dla pracowników ochrony zdrowia”.
Setki tysięcy użytkowników i realne efekty nauki
Dzięki zastosowaniu modelu centralnej, ogólnokrajowej platformy edukacyjnej instytucje oferujące kursy zyskują dostęp do szerokiej bazy odbiorców. Do września 2025 r. na platformie NAVOICA zostało utworzonych niemal 300 000 kont użytkowników.
Przykładem potencjału tej formuły są dwa popularne kursy – „Wstęp do badań klinicznych” oferowany przez firmę AstraZeneca oraz „Zarządzanie danymi badawczymi dla naukowców – kurs podstawowy” opracowany przez Narodowe Centrum Nauki. Wystarczyło zaledwie 13 dni, aby na każdy z nich zapisało się ponad tysiąc osób. Pokazuje to ogromne możliwości w zakresie maksymalizacji efektów: przeszkolenia dużej liczby osób przy relatywnie niskich kosztach przygotowania kursu.
Z jednego kursu może skorzystać nieograniczona liczba osób, co sprawia, że formuła otwartych masowych kursów online (MOOC, Massive Open Online Courses) jest wysoce konkurencyjna kosztowo w porównaniu z synchronicznymi szkoleniami online czy szkoleniami stacjonarnymi – bez uszczerbku na jakości oraz skuteczności procesu kształcenia.
Perspektywy rozwoju
Platforma NAVOICA stwarza potencjał do oferowania w przyszłości także innych form kształcenia, które wykraczają poza asynchroniczne kursy online. Interesującym przykładem mogą być cyfrowe podręczniki, które poszerzają możliwości tradycyjnych papierowych książek za pomocą animacji, filmów oraz narzędzi umożliwiających robienie notatek.
Choć koszt wytworzenia cyfrowego podręcznika znacząco przewyższa koszt wydania wersji papierowej, to możliwość jego nieodpłatnego wykorzystania przez wiele uczelni i instytucji oraz zapewnienie otwartego dostępu wszystkim użytkownikom platformy NAVOICA to mocny argument przemawiający za poniesieniem takich nakładów.
Oferta kursów w latach 2026–2028
Lata 2026–2028 będą okresem intensywnego rozwoju oferty kursów m.in. dzięki dwóm dużym projektom realizowanym przez MNiSW i współfinansowanym z programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021–2027.
Pierwszym z nich jest „Wsparcie procesów dydaktycznych za pośrednictwem platformy NAVOICA”.
W ramach tego projektu uczelnie przygotują i udostępnią na platformie NAVOICA minimum 150 kursów, które zostaną włączone do programu kształcenia na studiach I lub II stopnia bądź jednolitych studiach magisterskich na zasadach obowiązujących na uczelni, a jednocześnie będą dostępne dla całego społeczeństwa w ramach polityki otwartego dostępu do wiedzy.
Współpraca uczelni z OPI PIB przebiegać będzie w następujący sposób: uczelnie będą odpowiedzialne za opracowanie merytoryczne tematów oraz wytworzenie zasobów dydaktycznych (takich jak nagrania wideo i audio czy zestawy ćwiczeń), natomiast metodycy e-learningu z Działu Innowacyjnych Technologii Kształcenia OPI PIB na podstawie dostarczonych materiałów wytworzą i udostępnią na platformie atrakcyjne oraz efektywne kursy zgodne z wizją uczelni.
Drugim projektem jest „Wsparcie oferty uczelni w zakresie rozwoju kompetencji osób dorosłych za pośrednictwem platformy NAVOICA”. W jego ramach uczelnie opracują kolejne 150 kursów, tym razem skierowanych przede wszystkim do osób dorosłych czynnych zawodowo, które chcą się przekwalifikować lub zdobyć nowe kompetencje.
Kursy będą pomagać w zwalczaniu tzw. skills gapu, czyli w uzupełnianiu wiedzy i umiejętności oczekiwanych przez pracodawców, a także odpowiadać
na potrzeby:
- reskillingu – czyli zdobycia nowych kwalifikacji umożliwiających podjęcie pracy w zawodach wymagających tzw. kompetencji przyszłości;
- upskillingu – czyli rozwijania nowych umiejętności, które zwiększą konkurencyjność na rynku pracy lub pozwolą efektywniej wykonywać obowiązki na obecnym stanowisku.
Przy tworzeniu kursów uczelnie będą współpracować z pracodawcami oraz przedstawicielami otoczenia społeczno-gospodarczego, tak aby ich tematyka była dostosowana do sytuacji na rynku pracy. O ich jakość metodyczną zadbają metodycy e-learningu z OPI PIB, którzy wesprą uczelnie w opracowaniu efektywnych i nowoczesnych rozwiązań dydaktycznych.
Nabór uczelni do realizacji projektu zaplanowano na IV kwartał 2025 r. Zarówno kursy, jak i certyfikaty ich ukończenia będą bezpłatne. Pierwsze kursy zostaną udostępnione na platformie w trzecim kwartale 2026 r.
Dodatkowe projekty i ciekawe inicjatywy
Oprócz wspomnianych projektów istotnymi inicjatywami będą również kursy przygotowane przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, skierowane do ekspertów i beneficjentów programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki, oraz projekt MNiSW „Science4Business – Nauka dla Biznesu”.
Pierwszy z kursów Ministerstwa Funduszy – „Kwestie środowiskowe w Programie Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki 2021–2027 (FENG)” – jest dostępny na platformie NAVOICA od września 2025 r. Z kolei kursy w ramach projektu „Science4Business – Nauka dla Biznesu” (finansowanego w ramach FENG), przygotowane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, zostaną udostępnione w 2026 r. Choć główną grupą docelową będą pracownicy centrów transferu technologii, kursy te mogą okazać się wartościowym źródłem wiedzy również dla przedstawicieli innych podmiotów zainteresowanych rozwojem gospodarki opartej na innowacjach.
NAVOICA likwiduje bariery
NAVOICA umożliwia realizację ogólnonarodowej strategii popularyzacji idei uczenia się przez całe życie oraz pozwala na eliminację wielu barier w dostępie do wiedzy.
Dostęp z każdego miejsca
Formuła asynchronicznych kursów pozwala na naukę z dowolnego miejsca, o dowolnej porze i w indywidualnym tempie. W jednym miejscu zgromadzono wiedzę, która dotychczas była ograniczona murami poszczególnych instytucji. Na platformie użytkownicy mają dostęp do kursów oferowanych przez dziesiątki uczelni, co jest szczególnie atrakcyjne dla studentów, którzy w celu pogłębienia zrozumienia tematu mogą korzystać z materiałów przygotowanych przez inne uczelnie niż ich macierzysta. Studenci z mniejszych miejscowości i osoby z niepełnosprawnościami wciąż napotykają problem ograniczonego dostępu do technologii oraz materiałów edukacyjnych spełniających standardy dostępności.
Wsparcie osób z niepełnosprawnościami
Platforma NAVOICA eliminuje również bariery w dostępie dla osób z niepełnosprawnościami. Pod koniec sierpnia 2025 r. wdrożono trzecią generację technologiczną platformy NAVOICA, która oprócz unowocześnionego interfejsu i licznych usprawnień w zakresie użyteczności wprowadza także znaczące udogodnienia dla osób z niepełnosprawnościami, poprawiając dostępność i komfort korzystania z platformy.
Plany i innowacje na horyzoncie
Wśród rozwiązań planowanych do wdrożenia na platformie NAVOICA w nadchodzących latach znajdują się m.in. serie kursów, składające się z dwóch do sześciu kursów, po ukończeniu których uczestnik otrzyma dodatkowy certyfikat. Tego typu seria umożliwi zdobycie i poświadczenie szerszych kompetencji niż w przypadku pojedynczego kursu.
Będzie to również pierwszy etap wdrożenia rozwiązań opartych na technologii blockchain na platformie NAVOICA. Rozwiązanie to pozwoli grupować krótsze kursy w dłuższe ciągi tematyczne, pozwalające zdobyć wyższe kompetencje.
Interesującym kierunkiem rozwoju może być również wprowadzenie na platformę tzw. mikrokursów, które w przeciwieństwie do kilkutygodniowych szkoleń można ukończyć w zaledwie kilka godzin.
Sztuczna inteligencja w nauce
W szerszym ujęciu potencjał platformy NAVOICA leży również w wykorzystaniu sztucznej inteligencji do zapewniania spersonalizowanych doświadczeń edukacyjnych. AI może wspierać dobór indywidualnej ścieżki nauki, uwzględniając wykształcenie, zajmowane stanowisko, cele rozwojowe, zainteresowania oraz historię dotychczasowych postępów uczestnika.
Dodatkowo zastosowanie tzw. nauczania adaptacyjnego pozwoli pójść jeszcze dalej i oferować indywidualną ścieżkę w ramach pojedynczego kursu, dostosowaną pod względem tempa, formy oraz liczby ćwiczeń i powtórek do rzeczywistych postępów osoby uczącej się.
Edukacja przyszłości
Wachlarz możliwości platformy NAVOICA jako centralnego ogólnonarodowego narzędzia edukacyjnego jest szeroki i obejmuje zarówno różnorodne treści edukacyjne, dostępne dla szerokiego grona odbiorców, jak i nowoczesne rozwiązania technologiczne. Platforma pozwala odbiorcom na korzystanie z kursów oferowanych przez wiele uczelni i instytucji w jednym miejscu, a twórcom – na wprowadzanie innowacyjnych narzędzi, takich jak sztuczna inteligencja, nauczanie adaptacyjne, mikrokursy czy technologia blockchain. Dzięki temu NAVOICA zapewnia możliwości wykraczające poza standardowe platformy poszczególnych instytucji, umożliwiając personalizację ścieżek edukacyjnych, zwiększając dostępność wiedzy oraz wspierając efektywne i elastyczne kształcenie na dużą skalę.
Edukacja cyfrowa powinna być postrzegana jako narzędzie realizacji misji publicznej uczelni i instytucji naukowych. Otwarte udostępnianie zasobów cyfrowych osobom spoza środowiska akademickiego sprzyja bowiem wyrównywaniu szans edukacyjnych, upowszechnianiu wiedzy oraz promocji nauki w społeczeństwie poprzez wspieranie idei uczenia się przez całe życie.
Autorzy
Marek Michajłowicz
jest zastępcą dyrektora ds. rozwoju oprogramowania w OPI PIB.
Maciej Kolankowski
jest kierownikiem Działu Innowacyjnych Technologii Kształcenia w OPI PIB.
